اپتیک و کوانتوم

مرکز پژوهش، فناوری ونوآوری شبکه‌های کوانتومی دانشگاه علم و صنعت (Psi-Net) در روز دوشنبه 10 اردیبهشت 1403، با حضور آقای دکتر دهقانی معاون علمی رئیس جمهور افتتاح شد. خانم دکترحق‌جو (رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی)، آقای دکتر اسفندیار (دبیر ستاد اپتیک و کوانتوم) از دیگر مدعوین این مراسم بودند.

معرفی مرکز نوآوری شبکه‌های کوانتومی

این مرکز بر روی یکی از سه حوزه اصلی فناوری‌های کوانتومی (رایانش، ارتباطات و حسگری) یعنی شبکه و ارتباطات کوانتومی تمرکز دارد. . این مرکز با همکاری شش تیم از رشته‌های فیزیک، مهندسی برق و علوم کامپیوتر به سرپرستی دکتر محمد واحدی فعالیت می‌کند و تولید یک آشکارساز تک‌فوتون از دستاوردهای آن است. اهداف این مرکز در 4 فاز تعریف شده که پیاده‌سازی شبکه در مقیاس شهری مرحله نهایی آن است. فعالیت‌های آموزشی و ترویجی و حمایت از تیم‌های دیگر نوپا و ایده‌پرداز کشور هم از موضوعات مدنظر این مرکز است.

مراسم افتتاح مرکز نوآوری شبکه‌های کوانتومی با ورود دکتر دهقانی و بازدید ایشان و سایر مدعوین از فضای این مرکز و چیدمان‌های اپتیکی داخل مرکز آغاز شد و سپس مراسم با برگزاری نشستی در دفتر ریاست دانشگاه پیگیری شد. در این جلسه ابتدا دکتر یونسیان، سرپرست دانشگاه علم و صنعت ضمن خوشامدگویی و تشکر از حمایت‌های معاونت علمی و وزارت دفاع از این مرکز نوآوری، به بیان رویکردها و برنامه‌های دانشگاه پرداخت؛ از جمله ایجاد آزمایشگاه ملی زیست‌فناوری، ایجاد دانشکده یا مرکز تحقیقات در حوزه دریا، ایجاد مرکز مشترک بین دانشگاه علم و صنعت ایران و یکی از دانشگاه‌های پزشکی، تهیه پروپوزال آزمایشگاه ملی اقلیم. و در ادامه از معاونت علمی درخواست حمایت از این برنامه‌ها را داشت.

در بخش بعدی نشست، دکتر واحدی در قالب ارائه‌ای مرکز نوآوری و برنامه‌ها و اهداف آن را معرفی نمود. وی از اولین محصول این مرکز یعنی آشکارساز تک فوتونی در محدوده مادون قرمز یاد کرد که در سامانه های مخابراتی و حسگری کاربرد دارد و پروژه فعلی این مرکز یعنی سامانه توزیع کلید کوانتومی (QKD) مستقل از دستگاه اندازه‌گیری را معرفی نمود که به گفته ایشان در برابر 90 درصد حملات سمت آشکارساز ایمن است. این پروژه از نیمه سال 1402 آغاز شده و برای اتمام در نیمه 1404 برنامه‌ریزی شده است. وی همچنین اعلام کرد استفاده از محصول قبلی همین مرکز یعنی آشکارساز تک‌فوتون در این پروژه به منظور اثبات عملکرد آن در دستور کار خواهد بود. ساخت کیت آموزشی اپتیک کوانتومی نیز پروژه دیگر این مرکز است. دکتر واحدی در ادامه به اهمیت شبکه‌سازی اشاره کرد و گفت این مرکز آمادگی همکاری با سایر پژوهشگران را نیز دارد. همچنین تأکید کرد کار ایجاد شبکه کوانتومی باید موازی با بومی‌سازی سامانه QKD آغاز شود و حتی در صورت لزوم با خرید تجهیزات از خارج توسعه شبکه کوانتومی در کشور آغاز شود.

در پایان دکتر دهقانی دو حمایت جدید از این مرکز را اعلام کرد که شامل پوشش هزینه 10 محقق پسادکتری و پرداخت هزینه تجهیزات تأمین شده از سوی صنایع دفاعی (برای تعریف پروژه‌های تحقیقاتی دیگر در حوزه کوانتوم) برای باقی‌ماندن تجهیزات در این مرکز می‌شد. در نهایت دکتر دهقانی برنامه‌های آتی معاونت علمی، از جمله اختصاص جایزه شیخ مفید به مناسبت روز معلم به اساتید برتر در زمینه شاگردپروری را اعلام کرد.